کربلا در عکسهای یک قرن پیش هرتسفلد

حدود یک قرن پیش، ارنست هرتسفلد باستان شناس و ایران شناس آلمانی  وقتی برای یک سفر تحقیقاتی به نینوا رفته بود، عکس هایی از حرم های زیارتی در سامرا، کاظمین و کربلا برداشت که حالا هریک حکم سندی تاریخی را دارد.

فراوری: یاسمن پیشوایی- بخش هنری تبیان

ارنسْتْ امیل هِرتْسفِلْدْ در ۲۳ ژوئیه ۱۸۷۹ در هانوفر در خانواده ای یهودی به دنیا آمد. ارنست امیل هرتسفلد پسر پزشک ارتش پروس یوزف هرتسفلد و مارگارته روزنتال، از نامی ترین باستان شناسان و متخصص امور شرق باستان و خط شناس و متخصص خطوط باستانی در آلمان بود. مارگارته روزنتال از پدر و مادری یهودی زاده شده بود.

هرتسفلد پس از پایان دوره دبیرستانی در برلین نخست به تحصیل در رشته معماری در دانشگاه عالی برلین پرداخت که در سال ۱۹۰۳ به پایان رساند. پس از آن هرتسفلد جوان به فراگرفتن تاریخ آشوریان و تاریخ هنر در دانشگاههای مونیخ و برلین روی آورد. هرتسفلد در سال ۱۹۰۷ تز دکترای خویش را که در مورد پاسارگاد نوشته شده بود به استادان خویش ادوارد مایر Eduard Meyer و اشتفان ککوله Stephan Kekulé عرضه نمود و به اخذ درجه دکترا نایل گردید. موضوع تز دکترای وی در همان سال بصورت کتابی چاپ و منتشر گردید.

هرتسفلد ابتدا به عنوان استادیار جغرافیای تاریخی در همان دانشگاه به تدریس پرداخت و در کنار آن ضمن خدمت در موزه دولتی پروس، به مطالعه در جغرافیای تاریخی مشرق زمین به ویژه ایران و عراق پرداخت. وی از سال ۱۹۰۳ در خاور نزدیک و خاورمیانه و نیز در طول جنگ های اول و دوم جهانی به کاوش های باستان شناسی در ایران، بین النهرین و سوریه مشغول بود و با هیأت اعزامی به نینوا برای کشفیات باستان شناسی و تاریخی اعزام گردید.

عکس های باقی مانده از هرتسفلد که به حرم های امام حسین (ع) در کربلا، امام حسن عسگری (ع) در سامرا و امامان موسی کاظم و جواد (ع) در کاظمیه یا کاظمین مربوط می شود، احتمالا در دورانی گرفته شده که او برای تحقیق و کاوش های باستان شناسی درباره ی تمدن های میان رودان به عراق رفته بود.

در جریان این ماموریت ها بود که شوق تحقیق در تاریخ مشرقِ قدیم در او افزایش یافت و شوقش به تاریخ اشکانیان و مطالعات اسلامی به حدی رسید که در تمام عمر از آن دست نکشید. وی هم چنین چندین سال در مورد تمدنِ های بابل، آشور، ساسانی و نیز صنایع، معماری و اسناد مربوط به صنعت دوره هخامنشی و دوره اسلامی به تحقیق و کاوش اشتغال داشت.

هرتسفلد بین سال های ۱۹۱۱ تا ۱۹۱۳ میلادی همراه با یک تیم تحقیقاتی از دانشگاه شیکاگو، کاوش هایی را در شهر سامرا آغاز کرد و موفق شد مجموعه ای با ارزش از کتیبه های هخامنشی را شناسایی کند. در همان زمان، او به کاوش و تحقیق در نقاط دیگری از عراق مانند نجف، کاظمین و کربلا مشغول شد.

این مستشرق آلمانی که در سال های ۱۹۲۳ تا ۱۹۲۵ میلادی بخش هایی از پاسارگاد و پرسپولیس را برای نخستین بار کاوش کرد، مدت زیادی در ایران به مطالعه و تحقیق درباره ی هخامنشیان، ساسانیان و دوران اسلامی پرداخت و کاوش هایی در این زمینه ها داشت. او گزارش جامعی درباره ی پرسپولیس (تخت جمشید) برای دولت وقت ایران تهیه کرد. این ایران شناس آلمانی بین سال های ۱۹۲۵ تا ۱۹۳۴ میلادی در تهران زندگی می کرد.

عکس های باقی مانده از هرتسفلد که به حرم های امام حسین (ع) در کربلا، امام حسن عسگری (ع) در سامرا و امامان موسی کاظم و جواد (ع) در کاظمیه یا کاظمین مربوط می شود، احتمالا در دورانی گرفته شده که او برای تحقیق و کاوش های باستان شناسی درباره ی تمدن های میان رودان به عراق رفته بود.

در عکس های او علاوه  بر معماری زیارتگاه ها و نمایی از شهر در حدود یک قرن پیش، مردمی که در اطراف حرم ها آمد و شد داشتند نیز نشان داده شده است.

نتیجه کار هرتسفلد هفت قطعه عکس سیاه و سفید همراه دو کارت پستال بود. البته سندی برای این که اثبات شود، همه ی آن تصاویر توسط این باستان شناس آلمانی گرفته شده است، وجود ندارد.

منابع: ایسنا/ انسان شناسی و فرهنگ