نگاهی به زندگی و تالیفات ماندگاران دامپزشکی ایران

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- دکتر حسین میرشمسی، یکی از پیشگامان عرصه دامپزشکی در ایران است که جزو نخستین فارغ‌التحصیلان دامپزشکی در کشور محسوب می‌شود. وی دارای تالیفات قابل توجه در رشته دامپزشکی است. 

میر‌شمسی، کتاب‌های بسیاری در این رشته تالیف کرده که کتاب‌های «ویروس‌شناسی عمومی» در سال ۱۳۴۸ و «اصول ایمنی‌شناسی» در سال ۱۳۵۲ به‌عنوان بهترین تالیف سال معرفی شدند. ویرایش سوم کتاب «پیشگیری و درمان با واکسن و سرم» نیز به قلم وی، در سال ۱۳۷۵ به چاپ رسیده است.

میر‌شمسی پس از اخذ دیپلم در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران تحصیلات خود را ادامه داد و در سال ۱۳۲۹ برای کسب تخصص عازم کشور فرانسه شد. 

میرشمسی و تولید واکسن ضد سرخک
دکتر حسین میرشمسی در سال 1950 میلادی در انستیتو پاستور پاریس پس از طی دوره میکروب‌شناسی و ایمنی‌شناسی، دیپلم این رشته را دریافت کرد. سپس در همین سال در دانشکده دامپزشکی آلفرد وابسته به دانشگاه پاریس به‌عنوان دانشجوی اکسترن ثبت‌نام و پس از طی دوره و شرکت در امتحانات نهایی آن دانشکده، مدرک دیپلم دکترای دامپزشکی دانشگاه پاریس را اخذ کرد.

وی در سه موسسه در آمریکا دوره‌هایی را در زمینه تهیه واکسن‌های میکروبی و توکسوئیدها گذراند و پس از مراجعت به ایران، به تولید واکسن‌های باکتریایی و توکسوئیدها و سرم‌های درمانی در موسسه رازی پرداخت. در سال ۱۳۳۹ (۱۹۶۰) پس از‌ آن‌که تولید واکسن‌های ضد دیفتری، کزاز و سیاه سرفه به مرز تولید انبوه رسیده بود و با توجه به علاقه شخصی وی به پژوهش در زمینه ویروس‌ها، برای استفاده از دو بورس در کشور آمریکا عازم این کشور شد.

میرشمسی پس از مراجعت به وطن، فعالیت‌های وسیعی را در زمینه پژوهش‌های ویروس‌شناسی انجام

میر‌شمسی، کتاب‌های بسیاری در این رشته تالیف کرده که کتاب‌های «ویروس‌شناسی عمومی» در سال ۱۳۴۸ و «اصول ایمنی‌شناسی» در سال ۱۳۵۲ به‌عنوان بهترین تالیف سال معرفی شدند. ویرایش سوم کتاب «پیشگیری و درمان با واکسن و سرم» نیز به قلم وی، در سال ۱۳۷۵ به چاپ رسیده است.

داد و از اواسط سال ۱۳۴۸ به تولید واکسن ضد سرخک در موسسه رازی پرداخت و از سال ۱۳۵۲ پژوهش در زمینه تولید واکسن ضد فلج اطفال را نیز آغاز نمود، به‌طوری‌که تولید انبوه این واکسن نیز به فهرست واکسن‌های تهیه شده در این موسسه افزوده شد.

دکتر میرشمسی همچنین در سال‌های ۱۳۶۵ و ۱۳۶۶ موفق به تولید دو واکسن جدید ضد اوریون و ضد سرخجه در موسسه رازی شد. این نویسنده و استاد پیشکسوت دامپزشکی آذرماه سال 1387 درگذشت.

تالیف 15 کتاب از سوی یک چهره ماندگار
پروفسور احمد شیمی، استاد برگزیده پنجمین همایش چهره‌های ماندگار کشور، در سال 1294 در بروجرد متولد شد و پس از اخذ مدرک دیپلم از دبیرستان شرف تهران وارد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران شد و در سال 1321 از رساله دکترای خود در این دانشگاه دفاع کرد.

وی تالیف و ترجمه 15 عنوان کتاب در زمینه‌های ویروس‌شناسی ، میکروب‌شناسی، بیماری‌های عفونی، ایمنی‌شناسی و بیماری‌های طیور را در کارنامه خود دارد. این کتاب‌ها امروزه مورد استفاده بسیار دانشجویان و استادان این رشته قرار می‌گیرد.

فعال کردن آزمایشگاه باکتری‌شناسی و ویروس‌شناسی، راه‌اندازی بخش بیماری‌های طیور دانشگاه تهران و ارایه مقالات متعدد علمی در زمینه‌های مختلف رشته دامپزشکی به سمینارها و کنفرانس‌های داخلی و خارجی از دیگر خدمات قابل توجه این دانشمند ایرانی است.

نادعلیان؛ از تالیف تا ویراستاری کتاب‌های دامپزشکی
دکتر محمد‌قلی نادعلیان، در سال 1315 در مهدی‌شهر (سنگسر سابق) متولد شد و پس از اتمام تحصیلات دوران ابتدایی از زادگاه خود به تهران آمد و در سال 1336 از دارالفنون مدرک دپیلم طبیعی دریافت نمود. سپس وارد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران شد و مدرک دکترای خود را در همین رشته در سال 1341 اخد نمود.

ترجمه کتاب «بیماری‌های گوسفند» اثر نیوسام مارش با همکاری محمد حسینیون و مصطفی حجازی در سال 1353 و تالیف کتاب «بیماری‌های دستگاه گوارش نشخوار‌کنندگان» در سال 1357 از آثار علمی نادعلیان، دامپزشک و استاد دانشگاه است. نادعلیان همچنین در سال 1376 با همکاری فریدون نورمحمد‌زاده و عباسعلی اطمینانی کتاب «اصول معاینه دستگاه گوارش و اعصاب در نشخوار‌کنندگان و تک‌سمی‌ها» را تالیف کرد.

این استاد دامپزشکی بر تالیف کتاب «راهنمای کامل مراقبت از اسب و پونی» تالیف سیدمجتبی

دکتر تاجبخش دارای تالیفات بسیاری در زمینه دامپزشکی است که از آن میان می‌توان به کتاب‌های «بیماری‌های حیوانات آزمایشگاهی»، «اصول ایمنی‌شناسی بنیادی»، « باکتری‌شناسی عمومی» و «تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران دوران اسلامی» اشاره کرد.

سیدموسوی نیز نظارت داشته است. ویراستاری کتاب «اصول معاینه دام» به گردآوری و تدوین دکتر غلامعلی کجوری نیز بر عهده این پژوهشگر ایرانی بوده است.

 وی از سال 1348 به‌عنوان دستیار بخش درونی گروه آموزشی علوم درمانگاهی دانشکده دامپزشکی مشغول به کار شد و در سال 1351 توانست به مرتبه استادیاری برسد. در سال 1353 جهت گذراندن دوره تکمیلی به فرانسه عزیمت کرد و پس از اتمام این دوره در دانشکده دامپزشکی تولوز به کشور بازگشت. وی در سال 1356 به مقام دانشیاری و در سال 1374 به مقام استادی گروه آموزشی علوم بالینی دانشکده دامپزشکی دست یافت.

دکتر محمد قلی نادعلیان در سال 1380 به‌عنوان استاد نمونه دانشگاه تهران برگزیده شد. وی همچنین 52 مقاله علمی تالیف کرده که در مجلات معتبر خارجی و داخلی به چاپ رسیده است. همچنین 56 مقاله از سوی وی در کنگره‌ها و همایش‌های داخلی و خارجی ارایه شده است.

آشنایی با دو دامپزشک نویسنده دانشگاه تهران
دکتر رضا نقشینه، پس از طی تحصیلات ابتدایی و متوسطه در تهران به دانشکده دامپزشکی تهران وارد و در سال 1336 فارغ‌التحصیل شد. پس از عزیمت به آمریکا و اخذ تخصص آسیب‌شناسی دامپزشکی به ایران بازگشت و با رتبه دانشیاری و عضویت در هیات علمی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران در سال 1343، ارتقا به سمت استادی دانشکده در سال 1352 را نیز تجربه نمود.

«آسیب‌شناسی دامپزشکی (تومورها)»، «آسیب‌شناسی اختصاصی» و «کالبد‌گشایی نشخوارکنندگان» از مهمترین تالیفات این استاد دامپزشکی است.

دکتر حسن تاجبخش دوره دبیرستان را در مدرسه‌های علمیه و مروی تهران طی کرد و در سال 1335 وارد دانشکده دامپزشکی تهران و سپس در سال 1342 برای دوره‌های تخصصی به فرانسه اعزام شد و در گروه میکروب‌شناسی و ایمنی‌شناسی دانشکده دامپزشکی آلفر پاریس، تحت‌نظر پروفسور شارل پیله که از بزرگان دانش میکروب‌شناسی جهان است به کارآموزی و تحقیق پرداخت.

دکتر تاجبخش دارای تالیفات بسیاری در زمینه دامپزشکی است که از آن میان می‌توان به کتاب‌های «بیماری‌های حیوانات آزمایشگاهی»، «اصول ایمنی‌شناسی بنیادی»، « باکتری‌شناسی عمومی» و «تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران دوران اسلامی» اشاره کرد.

نگارشش حدود 150 مقاله تحقیقی به زبان‌های فرانسه، انگلیسی و فارسی و انتشار در مجلات

مهمترين وظيفه دامپزشک در ايران بعد از اسلام، درمان و جلوگيری از بيماری اسبان بود كه از دو جنبه جهاد و انجام فريضه حج اهميت فوق‌العاده داشت.

معتبر داخلی و بین‌المللی از دیگر اقدامات پژوهشی این دانشمند است.

بزرگانی دیگر از جامعه دامپزشکی کشور
از دیگر استادانی که کار تالیف نخستین کتاب‌های دامپزشکی در ایران را برعهده داشته‌اند می‌توان به دکتر بابامخیر اشاره کرد. وی در طول زندگی علمی خود علاوه بر تدریس و پژوهش، برنده جایزه كتاب سال جمهوری اسلامی ايران برای تالیف کتاب «بيماري‌های ماهيان پرورشی» بوده است. بابامخیر بارها به‌‌عنوان دامپزشک نمونه کشور و جهان شناخته شده و از چهره‌های ماندگار دامپزشکی ایران است.

محمد‌رضا مخبر دزفولی، دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی نیز از چهره‌هایی است که در رشته دامپزشکی تحصیل کرده و علاوه بر اشتغال در این زمینه علمی، کتاب «بیماری‌های گوساله» را نیز به نگارش درآورده و در ترجمه کتاب «طب داخلی دام‌های بزرگ و معاینه بالینی دام‌های بزرگ» نیز مشارکت داشته است.

تاریخچه دامپزشکی در ایران
در ايران قديم، پزشكی و دامپزشكی يكی بود و در زمان ساسانيان به تدريج دامپزشكی به‌ شاخه‌ای تخصصی از پزشكی تغییر و به‌عنوان حرفه‌ای مستقل تا حدی استقلال يافت. مهمترين وظيفه دامپزشک در ايران بعد از اسلام، درمان و جلوگيری از بيماری اسبان بود كه از دو جنبه جهاد و انجام فريضه حج اهميت فوق‌العاده داشت.
در ايران در تمام سده‌های بعد از اسلام، دامپزشكی در مدارس و جايگاه‌های خاصی تدريس می‌شد. 

در سال 1314 با توجه به ضرورت كنترل بيماری‌های مهلک دامی و نظارت بهداشتی دام و فرآورده‌های دامی، قانون تفتيش صحی حيوانات به تصويب مجلس شورای ملی رسيد و اداره كل دامپزشكی جايگزين موسسه دفع آفات حيوانی شد. سرانجام با تلاش و پيگيری مسوولين در سال 1350 قانون سازمان دامپزشكی كشور مشتمل بر 21 ماده و يک تبصره به تصويب مجلس شورای ملی و مجلس سنا رسيد. 

در سال 1367 شبكه‌های دامپزشكی استان‌ها دوباره تشكيل و زير‌نظر سازمان مركزی قرار گرفتند. در سال 1368 بنا بر تصويب مجلس شورای اسلامی، سازمان دامپزشكی كشور و شبكه‌ها در استان‌ها از وزارت كشاورزی جدا و به وزارت جهاد سازندگی پيوست.