اعطای نشان درجه یک پژوهشگر پیشکسوت نمونه به رضا داوری اردکانی/ پرسش از وضعیت کتاب‌های دانشگاهی و احترام به اهل علم در جامعه

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) آئین بیست و سومین جشنواره پژوهش و فناوری دانشگاه تهران،  ظهر امروز (24 آذرماه) با تجلیل از استادان برجسته، دانشجویان نمونه در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا، پژوهشگران و مؤلفان برتر طرح‌های کاربردی و معرفی آزمایشگاه و کتابخانه نمونه دانشگاه برگزار شد.

دکتر رضا داوری اردکانی، استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دکتر عباس احمد آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، دکتر محمود نیلی احمدآبادی، سرپرست دانشگاه تهران، ناصر معصومی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران و دکتر زهرا امام جمعه، مدرس پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، در این آئین سخنرانی کردند.
 
دوران بلوغ پژوهشی دانشگاه تهران
رضا داوری اردکانی، استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران در این آئین این دانشگاه را محل زندگی و فعالیت خود دانست و عنوان کرد: دانشگاهی که 60 سال در آن خدمت کرده‎ام، به دوران بلوغ پژوهشی خود رسیده است. آن زمان که بنده تازه وارد دانشگاه تهران شده بودم، دانشگاه آموزشی بود، هنوز هم آموزشی است.

وی افزود: دانشگاه را نمی‎توان از جامعه جدا دانست. هیچ‌یک از ما به پیوند میان پژوهش و ساماندهی آن با مردم در کشور شکی نداریم و می‎دانیم کشور به پژوهش نیاز دارد. هنگامی‌که تفکر و علم سازمانی پیدا می‎کند، نظم و ترتیبی دارد و برای آن مراسم نیاز است؛ علم و پژوهش نیز مناسک خاص خود را می‎خواهد.

آیا جامعه به علم احترام می‎گذارد؟/ احترام ابن سینا به علم حقیقی بود
رئیس فرهنگستان علوم با اشاره به احترام به علم در جامعه اظهار کرد: نکته دیگری که مطرح می‎شود، احترام به علم است. آیا جامعه به علم احترام می‎گذارد؟ ما و جامعه چه نگاهی به علم داریم؟ سه نوع احترام به علم وجود دارد؛ احترام حقیقی (قلبی و واقعی)، احترام اخلاقی، احترام تصنعی. احترام ابن‎سینا به علم احترامی حقیقی بود و ما باید تلاش کنیم، احترام تصنعی به علم را بکاهیم و حقیقتا به آن احترام بگذاریم. در همین راستا نباید مدرک تحصیلی را اصل قرار دهیم و این نکته مهمی است.

داوری اردکانی با اشاره به تفاوت علم جدید و قدیم توضیح داد: علم جدید تاریخ 400 تا 500 ساله در دنیا دارد و با فلسفه و سیاست به وجود آمده است. رشد این علم ارگانیک بوده و با ریاضی و فیزیک و گالیله آغاز شده است. اما علوم اجتماعی و انسانی به معنای متداول آن از قرن 19 به وجود آمده است. رشد پیش از علوم انسانی ارگانیک بوده، اما در حال حاضر رشد در دنیا با برنامه‎ریزی صورت می‎گیرد.

نیاز به توسعه و تقویت علوم انسانی در کشور
استاد فلسفه دانشگاه تهران، شناخت روابط و مناسبات کشور را کار علوم انسانی دانست و گفت: وظیفه شناخت نظام جامعه، روابط و مناسبات آن، استعداد‎ها و امکان‎ها، وضعیت جامعه و روابط و مناسبات کشور کار علوم انسانی است. این‌که علوم انسانی در چه وضعیتی قرار دارد، خود دانشمندان علوم انسانی باید به آن بپردازند. باید بدانند چه خدمتی به علم دارند و در معنای پژوهش تأمل کنند.

داوری اردکانی ادامه داد: به‌نظر من ما به توسعه و تقویت علوم انسانی نیاز مبرم داریم. علم واحد است و باید همه علوم را تقویت کنیم. اما در شرایط کنونی به علوم انسانی بیشتر نیاز داریم و امیدوارم در ایجاد پیوند بین پژوهش و زندگی، احترام حقیقی برای علم قائل باشیم.

محدودیت فعالیت‎های تجاری در حوزه کتاب
نیلی احمدآبادی، سرپرست دانشگاه تهران نیز در این آئین اظهار کرد: کتاب‎های دانشگاهی محصول پژوهش اعضای هیئت‎های علمی هستند. دانشگاه اعضای هیأت علمی را تشویق می‎کند تا پژوهش‎های خود را در قالب کتاب منتشر کنند.

وی ادامه داد: اخیرا با چندین ناشر بین‌المللی توافقاتی صورت گرفته تا دستاوردهای پژوهشی دانشگاه به‌ویژه در مقطع دکترا به کتاب تبدیل شوند. قصد داریم دستاوردهای پژوهشی را به کتاب تبدیل کرده و سپس در سطح بین‎المللی منتشر کنیم.

نیلی درباره انتشار دستاوردهای پژوهشی دانشگاه نیز گفت: معمولا اولین دستاوردهای پژوهشی در قالب مقاله منتشر و پس از مدتی کتاب می‎شوند. در ایران انتشار کتاب به زبان فارسی با بازار محدود، شاید گستردگی انتشار کتاب به زبان انگلیسی را نداشته باشد. کشورهایی که زبان انگلیسی دارند، طبیعتا نسبت به ما موفق‎تر عمل می‎کنند. فعالیت‎های تجاری ما نیز در حوزه کتاب محدود است و با ناشران بین‎المللی برای انتشار کتاب همکاری می‌کنیم.

پذیرش بی‎رویه دانشجویان؛ تهدید بزرگ
سرپرست دانشگاه تهران، این دانشگاه را بزرگترین مرکز آموزش کشور دانست و اظهار کرد: براساس رده‎بندی‎های صورت گرفته، دانشگاه تهران بالاترین رتبه در بین دانشگاه‎های کشور را دارد. حضور دانشگاه تهران در برنامه‎های پژوهشی و کاربردی بسیار پررنگ بوده است.

وی افزود: دانشگاه تهران از نظر پژوهشی به بودجه کشور وابستگی دارد. پذیرش بی‎رویه دانشجویان نیز یک تهدید بزرگ در این راستا است.  حدودا 23 میلیارد درآمد دانشگاه، از محل قرارداد پژوهش است و این رقم در برابر توانمندی دانشگاه و نیاز کشور رقم کوچکی است که بخش اعظم آن صرف هزینه پژوهش می‎شود.

گسستگی بین صنعت و دانشگاه
عباس احمد آخوندی، وزیر راه و شهرسازی نیز در ادامه جشنواره پژوهش دانشگاه تهران گفت: من به عنوان دانشجوی دانشگاه تهران در این جشنواره حضور پیدا کرده‎ام و امیدوارم دانشگاه به شکل عام و به شکل خاص که منشاء تحولات مشترک در نوسازی ایران بوده است، همچنان در دوره بلوغ خود مؤثر باشد و کارآفرینی کند.

وی درباره گسستگی بین صنعت و دانشگاه اظهار کرد: در مراکز علمی و دانشگاهی، همگی از گسستگی بین صنعت و دانشگاه و اقتصاد و دانشگاه و فعالیت‎های سیاست‎گذاری که در دانشگاه وجود دارد، گله‎مندیم. من تصور می‎کنم این مشکلات به ساختار جامعه ایران باز می‎گردد.

وزیر راه و شهرسازی افزود: من با توجه به مطالعه کتاب‎های دکتر اردکانی متوجه شدم ایران هنوز هم در مواجهه با مدرنیته دچار مشکل است. مدرنیته، مفهوم بسیار پیچیده‎ای است و به نگاه ما به علم و دانش باز می‎گردد. نسبت خود با مدرنیته را همچنان حل نکرده‎ایم و به ظواهر آن می‎پردازیم. همچنان مدرنیته بی‎پاسخ مانده و تا زمانی‌که این نسبت‎ها حل نشوند، مسائل ما حل نمی‎شوند.

حق دستیابی به علم
آخوندی  در ادامه به مسئله عدالت اشاره کرد و گفت: نکته دیگری که حل نشده باقی مانده، مسئله عدالت است. آیا دانشگاه‎های ما جایی است که فرزندانمان به حق دسترسی به علم می‎رسند؟ حق دستیابی به علم بسیار فراتر از حق آموزش است. هنگامی‌که حق دسترسی به علم در حد آموزش تقلیل می‎یابد، چه انتظاری بیشتر از یک رویکرد درک‎گرایانه خواهیم داشت. من خواهش می‎کنم این مسائل به حوزه و دانشگاه بیاید و حل شود. امیدوارم بتوانیم یک رابطه خوب بین صنعت و دانشگاه برقرار کنیم.

ارج نهادن به مقام پژوهش و پژوهشگر
ناصر معصومی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران نیز در ادامه این آئین با بیان این‌که این جشنواره متعلق به همه بدنه دانشگاه تهران است افزود: معتقدم به مجموعه پژوهش و پژوهشگر باید ارج نهاد. امیدوارم هر روز روز پژوهش و نشاط باشد و در روز پژوهش تنفس کنیم. امسال تصمیم داشتیم نشانی با عنوان سمبل پژوهش و فناوری ایجاد کنیم. این یک نشان ماندگار برای این جشنواره است و دو بال در اطراف نشان سمبل پژوهش و 8 بال در زیر قرارگرفته که نماد هشتادمین سالگرد تصویب دانشگاه تهران است.

وی هدف از برگزاری این جشنواره را جایگاهی برای پژوهش نامید و اظهار کرد: هدف از این جشنواره این است که دانش و فناوری جایگاهی برای پژوهش است. امروزه گفت‎وگو از دانش و فناوری، خلق واژه‎های جدید تجلی از فطرت خداجویانه انسان است. دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزشی کشور در تلاش است نقطه اتکایی در پاسخ نیازهای پژوهشی کشور باشد.

معصومی ادامه داد: نبود توزیع مناسب منابع مالی و اعتباری به حوزه دانش و فناوری موجب می‎شود تا پژوهش‎های علمی در دانشگاه مورد نقد و بررسی قرار گیرد. اختصاص نیم درصد به پژوهش و فناوری و نبود تفکیک و غیرشفاف بودن سقف پژوهش، توقف طرح و پژوهش کاربرد، تضمین نداشتن برای دسترسی پایدار منابع و ده‎ها دلیل دیگر باعث ایجاد مشکلاتی برای پژوهشگران می‎شود و اجازه نمی‎دهد به خواسته‎های پژوهشی خود دست یابیم.

پژوهش؛ تولید، مصرف، ارائه اطلاعات
زهرا امام جمعه، مدرس پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در ادامه برنامه گفت: دانشگاه تهران عالی‎ترین نماد آموزش کشور و خانواده بزرگی است که بسیاری به فعالیت در آن مشغول هستند. اما واقعا پژوهشگر کیست؟ پژوهش به تولید و مصرف و ارائه اطلاعات تقسیم می‌شود. پژوهش، تلاشی منسجم و نظام‎مند در راستای توسعه و تولید دانش موجود برای یافتن راهکارهایی بهتر در زندگی مردم است.

وی اشاره کرد: دانشگاه از محل بررسی موضوعاتی که رابطه مستقیمی با پژوهش دارد، به محل تولید مدرک دانشگاهی تبدیل شده است. درست است که افراد فعال و پژوهشگر در دانشگاه در حال فعالیت هستند، اما نهاد دانش‎ساز به نهاد مدرک‎ساز تبدیل شده است.

زهرا امام جمعه در ادامه با اشاره به پژوهش تقاضامحور، اظهار کرد: امروزه صحبت از پژوهش‎های تقاضامحور است، اما نهادهایی وجود دارند که اعتقادی به پژوهش تقاضامحور ندارد. شاید بخشی از این مشکلات به دلیل گسترش نداشتن فرهنگ پژوهش در جامعه  توسط  ما دانشگاهیان است.

اعطای نشان درجه یک پژوهش به رئیس فرهنگستان علوم
در انتهای آئین بیست و سومین جشنواره پژوهش و فناوری دانشگاه تهران، از دکتر رضا داوری اردکانی با اعطای نشان درجه یک پژوهشگر پیشکسوت نمونه تقدیر شد.

در این آئین، کتابخانه پردیس دانشکده‎های فنی دانشگاه تهران به ریاست دکتر مسعود کلاسی، در میان 37 کتابخانه این دانشگاه، به‌عنوان کتابخانه نمونه معرفی شد. عنوان کتابخانه‌های شایسته قدردانی نیز به کتابخانه‌های پردیس بین‌المللی کیش و دانشکده کارآفرینی رسید.