«سفید»؛ یک برنامه دانشگاهی

بخش هنری تبیان

سفید از سلسله برنامه های تخصصی شبکه آموزش سیما با اجرای شهرام زرگر است که هرشب از ساعت ۲۴، پخش می شود. در این برنامه برخی هنرمندان مهم و تاثیرگذار هنرهای تجسمی حضور پیدا کرده اند که تاکنون یا پای شان به صدا و سیما باز نشده یا از آخرین حضورشان سال ها می گذشته است. با شریف زاده، به بهانه برنامه سفید به گفت وگو نشسته ایم.

رویکرد برنامه «سفید» بیشتر آموزش محور است یا بیان تاریخ شفاهی هنرهای تجسمی؟
به گونه ای هردو. درواقع دعوت از میهمان های شاخص در حیطه هنرهای تجسمی، براساس تجربیات شان می تواند جنبه آموزشی هم داشته باشد. با نگاهی به زمان برنامه و ساعت پخش آن مشخص است که این نوع آموزش چه نوع آموزشی است، یعنی بیشتر آموزش حرفه ای است و مسائل جزئی در این برنامه راهی ندارد. همه کسانی که تاکنون به برنامه دعوت شده اند، از استادان و هنرمندان درجه یک هنرهای تجسمی بوده اند. هر میهمانی را که در رشته های مختلفی چون خوشنویسی، نقاشیخط، عکاسی، نقاشی و مجسمه سازی دعوت کرده ایم، در حوزه کاری خود نخبه و درجه یک بوده است. استادانی را هم که نتوانستیم در استودیو در خدمت شان باشیم، دوربین برنامه به خانه یا کارگاه آنها رفته است.

در انتخاب میهمان ها محدودیت و خط قرمزی هم وجود دارد؟ یعنی تا به حال شده قصد دعوت از هنرمندی را داشته باشید، اما شبکه به شما اعلام کند که این هنرمند نباید به تلویزیون بیاید؟
تاکنون این قضیه برخورد نکرده ایم. یعنی در بخش تجسمی از هر هنرمندی که دعوت کرده ایم، هیچ مشکلی برای حضورش در سازمان صدا و سیما وجود نداشته و همه هم استقبال کرده اند. همان طور که گفتم برخی از هنرمندانی نیز که امکان حضور در برنامه را به هر دلیلی نداشتند، دوربین برنامه به گالری آنها رفته و گزارشی از آنجا پخش شده است.

متاسفانه در دنیای امروز زردبودن رسانه یک نکته مثبت تلقی شده و در این میان بسیاری از میهمان های شما به همین دلیل تاکنون علاقه ای به حضور در رسانه ها نداشته اند. آیا از هنرمندانی که تاکنون به دلایل مختلفی رسانه ای در اختیار نداشته اند، برای حضور در برنامه سفید دعوت کرده اید؟
 من با زردشدن برنامه بی نهایت مخالف هستم و تا زمانی که من کارشناس برنامه سفید هستم، هیچ گاه به این سمت نخواهم رفت. معمولا رسانه های به اصطلاح زرد با درست کردن جنجال های سطحی، سعی در اضافه کردن مخاطب دارند که من این روند را نمی پسندم. اکنون نزدیک به ۲۰سال است که به جز در این چند برنامه ای که سعید بشیری تهیه کنندگی آن را برعهده داشته، دیگر هیچ برنامه زنده ای درباره هنرهای تجسمی که نخبگان این رشته در آن حضور پیدا کنند، به صورت مستقل نداشته ایم. یعنی هیچ گاه مخاطب تلویزیون منتظر یکشنبه شبی نبوده تا برنامه ای را مشاهده کند که حدود ۸۰ دقیقه فقط درباره هنرهای تجسمی در آن صحبت شود.
 البته در دوره ای هنرمندان هنرهای تجسمی به برنامه های مختلف تلویزیونی دعوت شده اند اما آن دعوت ها صرفا برای پرکردن زمان برنامه بوده و هیچ گاه هم وقت مناسبی برای صحبت کردن به آنها داده نشده است. این مساله چند اشکال مهم را برای برنامه هایی چون سفید پیش آورده است: اینکه دعوت از هنرمندان هنرهای تجسمی را سخت کرده، چراکه هیچ گاه این هنرمندان رسانه نداشته و نیازی هم به داشتن رسانه هایی اینچنین حس نکرده اند. به عبارتی این هنرمندان هیچ گاه الزامی برای حضور خود در تلویزیون ندیده اند.
میهمان هایی در این برنامه حضور پیدا کردند که حدود ۲۰ سال قدم به تلویزیون نگذاشته بودند. این هنرمندان سال ها با تلویزیون قهر کرده بودند. هم هنرمندان هنرهای تجسمی به رسانه تلویزیون احتیاج دارند و هم رسانه به این هنرمندان.
تلویزیون برای دعوت از مثلا خوانندگان و بازیگران سینما در برنامه های تلویزیونی مبالغی را هزینه می کند، اما معمولا برای دعوت از این هنرمندان هیچ بودجه ای وجود ندارد.
زمانی که سطح میهمانان فرهنگی تلویزیون بالاتر برود، آن وقت دیگر مجبور نیستیم برای یک آدم درجه سه و چهار مبلغ کلانی برای حضور مثلا پنج دقیقه ای در تلویزیون بپردازیم. اگر سطح سلیقه مخاطبان با دیدن و گوش سپردن به جلیل رسولی و غلامحسین امیرخانی بالاتر برود، دیگر آنها میهمانان سطح پایین تر را نمی پذیرند. بر این اساس دیگر تلویزیون نمی آید خوشنویسی را در یک برنامه به عنوان میهمان دعوت کند که بلد نیست خط بنویسد یا خط ها را اشتباه می نویسد.

چه برنامه هایی برای بالا بردن سطح بینش تصویری مخاطبان دارید؟
ایده جذابی که برنامه سفید مدام پیگیری می کند این است که بخش پایانی برنامه به پخش تصاویر آثار هنری هنرمندان بدون هرگونه موسیقی اختصاص داشته و هنرمند روی تصاویر درباره چگونگی خلق آن صحبت کرده و توضیح می دهد. حال این توضیح گاهی کاملا تکنیکی است و گاهی هم خاطراتی است که هنرمند در مورد ثبت آن اثر دارد. به نظر من هردوی این موارد کیفیت آموزشی دارد.
به هر حال کلام هنرمندی که به صورت زنده درباره اثر خود صحبت می کند، برای چندین میلیون دانشجوی هنری که در سرتاسر کشور زندگی می کنند، مفید است. مگر چند درصد این طیف می توانند سرکلاس این استادان حضور پیدا کنند؟ قصد بزرگنمایی ندارم اما بسیاری از هنرجویان و دانشجویان روزها و ساعت ها در انتظارند تا از هنرمندانی که در برنامه دعوت شده اند، بتوانند صرفا یک سرمشق بگیرند.

آیا از نظر مخاطبان برای دعوت از میهمان ها استفاده می کنید؟
خود من جزئی از جامعه هنری ایران هستم. در دانشگاه با دانشجویان هنر سروکار دارم و در گالری با مخاطبان دیگر. می دانم این مخاطبان علاقه مند هستند تا طیف درجه یک و استادان بزرگ هنرهای تجسمی را در برنامه مشاهده کنند.
 این نکته را از پیام های مخاطبان نیز دریافت کرده ام. از نظر اقتصادی نیز چند شب این برنامه تبلیغات تلویزیونی گرفته است. این مساله مهمی است، چراکه نشان می دهد بنگاه های اقتصادی نیز با این پیش فرض که برنامه تلویزیونی سفید بینندگان زیادی دارد، حاضر به ریسک پرداخت هزینه برای تبلیغات در این برنامه شده اند. این اتفاق معمولا برای برنامه های فرهنگی رخ نمی دهد. به طور کلی تیم تولید این برنامه دانشگاهی است؛ از کارشناسان برنامه گرفته تا مجری، همه سال هاست عضو هیات علمی دانشکده های مختلف هنری هستند، بنابراین هیچ کسی بهتر از آنها از نیاز دانشجویان آگاهی ندارد. میهمانان مان نیز هنرمندند و بالطبع مخاطبان برنامه نیز یا خود هنرمند هستند یا دانشجو یا علاقه مند به هنر.